Ám ảnh với bệnh béo phì và đái tháo đường, nên nhiều người đã tự đi làm xét nghiệm đo các “chất mỡ” trong máu. Với kết quả nồng độ cholesterol máu hơi tăng, nhiều người đã cuống cuồng, lo lắng... vội vã kiêng ăn giảm uống, thậm chí còn uống thuốc giảm mỡ, giảm cân...

Thật ra cholesterol không phải là kẻ thù của sức khỏe nếu chúng ta bình tâm tìm hiểu một chút về nó.

Về bản chất, cholesterol là một chất béo rất cần thiết cho cơ thể con người với nhiều chức năng, vai trò quan trọng: là thành phần cấu tạo ở màng của cả tỉ tế bào trong cơ thể; thành phần cấu tạo các sợi trục, dây và rễ của hệ thần kinh trung ương lẫn ngoại biên; cholesterol còn là chất tiền thân (precursor) để sinh tổng hợp nên các hormon steroid của tuyến thượng thận và tuyến sinh dục, đây là hai tuyến nội tiết vô cùng quan trọng đảm bảo chức năng sống còn và duy trì nòi giống.

Do đó thiếu cholesterol chắc chắn cơ thể chúng ta không thể tồn tại và vận hành được, thiếu cholesterol cũng sẽ gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm không thua gì tình trạng thừa cholesterol.

Khi lưu hành trong máu, cholesterol thường kết hợp với chất protein “vận chuyển” để tạo thành hai phức hợp lipoprotein là LDL (mật độ thấp, gây hại) và HDL (mật độ cao, có lợi); cần nhấn mạnh thành phần cholesterol gây hại thật sự cho cơ thể chính là LDL này. Tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid máu - thừa LDL và thiếu HDL - sẽ gây nhiều biến chứng như: xơ vữa động mạch với những hệ lụy như tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, thiếu máu mạch vành, nhồi máu cơ tim...; bệnh béo phì, đái tháo đường, gan nhiễm mỡ...

Có hai nguồn cung cấp cholesterol: một là thức ăn đem vào chỉ chiếm gần 20% nhu cầu và hai là sự sinh tổng hợp xảy ra ngay trong cơ thể bổ sung đến 80% còn lại. Gan là nơi tổng hợp cholesterol từ một tiền chất là acetyl-CoA lấy từ chuyển hóa các chất đường, béo và đạm. Như vậy đã rõ ràng là cholesterol “nội sinh” (tổng hợp trong cơ thể) mới là nguồn chính, người rối loạn chuyển hóa lipid máu thường là do tăng cholesterol “nội sinh” hơn là do ăn nhiều cholesterol “ngoại lai” vào.

Phải làm gì khi có nguy cơ rối loạn chuyển hóa lipid máu? Ở đầu vào chúng ta chỉ “cải tạo” khoảng 20% thông qua chế độ ăn giảm béo. Phòng ngừa và điều trị rối loạn lipid máu chủ yếu ở đầu ra với mục đích cuối cùng là tránh lượng cholesterol dư thừa ứ đọng lại và gây các biến chứng.

Ở đầu ra chúng ta có thể tác động nhiều cách: một là tăng vận động thể lực nhằm tiêu hủy năng lượng thừa, hai là sử dụng các loại thuốc với mục đích ức chế sinh tổng hợp cholesterol từ gan và tăng hoạt các thụ thể LDL, hiệu quả cuối cùng là giảm nồng độ LDL và ba là giảm các yếu tố “gợi ý” bệnh như rượu bia quá mức, hút thuốc, stress, ô nhiễm môi trường...

Hơn nửa thế kỷ trước BS Paul Dudley White, người đã viết 12 cuốn sách và làm hơn 700 đề tài khoa học, cùng các cộng sự ở Đại học Harvard đã đưa ra luận cứ còn được áp dụng trên toàn thế giới cho đến ngày nay để phòng bệnh tim mạch, đó là tăng cường vận động chứ không phải uống thuốc và kiêng ăn.

Thanh Niên Online: TS.BS TRẦN BÁ THOẠI (BV Đà Nẵng)